پلیمر یک مولکول بزرگ متشکل از زیر واحدهای تکرار شونده به نام مونومر است که از نظر شیمیایی به یکدیگر پیوند دارند. پلیمرها میتوانند طبیعی مانند پروتئین ها، DNA و کربوهیدراتها یا مصنوعی مانند پلاستیک و الیاف مصنوعی باشند. خواص و رفتار یک پلیمر به نوع مونومرهای تشکیل دهنده آن، نحوه چیدمان مونومرها و طول زنجیره پلیمر بستگی دارد. پلیمرها طیف وسیعی از کاربردها در صنعت از جمله در بستهبندی، منسوجات، الکترونیک و پزشکی دارند.
پلیمرها میتوانند از دو یا چند نوع مختلف مونومر ساخته شوند. به عنوان مثال، کوپلیمر پلیمری است که از دو یا چند نوع مختلف مونومر تشکیل شده است، در حالی که یک هموپلیمر تنها از یک نوع مونومر ساخته شده است.
طول یک زنجیره پلیمری میتواند بسیار متفاوت باشد و از تنها چند مونومر تا میلیونها مونومر تشکیل شده باشد. طول زنجیره میتواند تأثیر قابل توجهی بر خواص پلیمر داشته باشد.
پلیمرها میتوانند ساختارهای مختلفی مانند خطی، منشعب یا شبکهای داشته باشند. نحوه چیدمان زنجیرههای پلیمری میتواند بر خواص مکانیکی آنها مانند سفتی و انعطافپذیری تأثیر بگذارد.
بسیاری از پلیمرها از طریق فرآیندی به نام پلیمریزاسیون به وجود میآیند که در آن مونومرها توسط پیوندهای شیمیایی به یکدیگر متصل میشوند و یک زنجیره پلیمری تشکیل میدهند. انواع مختلفی از پلیمریزاسیون وجود دارد، از جمله پلیمریزاسیون تراکمی و پلیمریزاسیون افزودنی است.
پلیمرها میتوانند دارای طیف وسیعی از خواص مانند: استحکام بالا، انعطافپذیری و مقاومت در برابر حرارت و مواد شیمیایی مقاوم باشند. این خواص باعث میشود که پلیمرها در بسیاری از کاربردهای مختلف از بستهبندی مواد غذایی گرفته تا مهندسی هوافضا مورد استفاده قرار بگیرند.
پلیمرها همچنین میتوانند طیف وسیعی از اثرات زیست محیطی داشته باشند. برخی از پلیمرها مانند پلیمرهای زیست تخریب پذیر میتوانند در طول زمان در محیط تجزیه شوند. برخی دیگر مانند انواع خاصی از پلاستیکها میتوانند سالها در محیط باقی بمانند و در ایجاد آلودگی نقش داشته باشند.
انواع مختلفی از پلیمرها وجود دارد که به طور کلی میتوان آنها را به شرح زیر دسته بندی کرد:
پلیمرهایی هستند که از طریق سنتز شیمیایی، یا از طریق پلیمریزاسیون مرحلهای رشد یا پلیمریزاسیون با رشد زنجیرهای تولید میشوند. به عنوان مثال میتوان به پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پی وی سی، پلی استایرن و نایلون اشاره کرد.
بیوپلیمرها به طور طبیعی در موجودات زنده مانند پروتئینها، اسیدهای نوکلئیک و پلی ساکاریدهایی مانند سلولز و کیتین وجود دارند.
پلیمرهایی هستند که از پلیمرهای طبیعی به دست میآیند، اما از نظر شیمیایی اصلاح میشوند تا خواص آنها افزایش یابد. به عنوان مثال میتوان از ابریشم مصنوعی، استات سلولز و اسید هیالورونیک نام برد.
پلیمرهایی هستند که خاصیت ارتجاعی بالایی دارند، به این معنی که میتوانند کشیده شوند و سپس به شکل اولیه خود برگردند. به عنوان مثال میتوان به لاستیک طبیعی و لاستیک سیلیکونی اشاره کرد.
پلیمرهایی هستند که از طریق یک واکنش شیمیایی پخته و سخت میشوند، پس از شکل گیری نمیتوانند ذوب یا تغییر شکل دهند. به عنوان مثال میتوان به رزینهای اپوکسی و فنلی اشاره کرد.
پلیمرهایی هستند که میتوانند الکتریسیته را هدایت کنند و برای استفاده بالقوه در کاربردهای الکترونیکی و ذخیره انرژی مورد مطالعه قرار میگیرند. به عنوان مثال میتوان به پلی آنیلین و پلی تیوفن اشاره کرد.
به طور کلی، تعداد دقیق انواع پلیمرها به نحوه طبقهبندی و تعریف آنها بستگی دارد.
پلیمرها مولکولهایی با زنجیره بلند هستند که از واحدهای تکرار شونده به نام مونومر تشکیل شدهاند. خواص یک پلیمر توسط ماهیت مونومرها و نحوه پیوند آنها به یکدیگر تعیین میشود. تنوع مونومرها و روشهایی که میتوان آنها را به یکدیگر پیوند داد، باعث ایجاد تنوع گستردهای از پلیمرها با خواص و کاربردهای متفاوت میشود.
برخی از پلیمرها معمولاً در زندگی روزمره استفاده میشوند، مانند پلی اتیلن و پلی پروپیلن که در لولههای آب و فاضلاب، بستهبندی مواد و محصولات یکبار مصرف استفاده میشوند. برخی دیگر مانند Kevlar (کِولار: نام تجاری برای الیاف ساخته شده از پارا آرامید قوی و سبک) و Nomex (نومکس: نوعی الیاف از خانواده نایلونها) به دلیل خواص مکانیکی استثنایی در لباسهای محافظ، کفشهای ایمنی و ساخت وسایلی با استحکام بالا استفاده میشوند.
پلیمرها همچنین میتوانند برای کاربردهای خاص مانند پلیمرهای زیست پزشکی مورد استفاده در دارورسانی، مهندسی بافت و ایمپلنتهای پزشکی طراحی شوند. مواد مبتنی بر پلیمر همچنین در الکترونیک، ذخیره انرژی و کاربردهای انرژی تجدیدپذیر استفاده میشوند.
پلیمرها را میتوان بر اساس ساختار مولکولی آنها مانند پلیمرهای خطی، منشعب و متقاطع طبقه بندی کرد. همچنین میتوان آنها را بر اساس رفتارشان در واکنش به تغییرات دما، مانند ترموپلاستیکها و ترموستها، طبقهبندی کرد.
به طور کلی، پلیمرها یک طبقه ضروری از مواد هستند که با طیف متنوعی از کاربردها و خواص خود، زندگی مدرن را متحول کردهاند.
پلیمرها را میتوان بر اساس ساختارشان به دستههای مختلفی از جمله خطی، منشعب یا شبکهای تقسیم کرد. آنها را همچنین میتوان بر اساس منبع آنها، مانند طبیعی یا مصنوعی، یا بر اساس روش پردازش آنها، مانند ترموپلاستیکها یا ترموستها، طبقه بندی کرد.
خواص منحصر به فرد پلیمرها مانند استحکام، انعطاف پذیری و دوام آنها، آنها را در طیف گسترده ای از کاربردها مانند بسته بندی، قطعات خودرو و تجهیزات پزشکی مفید می کند. توانایی اصلاح ترکیب شیمیایی و ساختار پلیمرها به آنها اجازه می دهد تا برای کاربردهای خاص طراحی شوند و طیف وسیعی از خواص را از خود نشان دهند.
پلیمرها مواد ضروری در جامعه مدرن هستند و به دلیل خواص منحصر به فردشان در طیف وسیعی از کاربردها استفاده میشوند. در اینجا برخی از جزئیات بیشتر در مورد پلیمرها وجود دارد:
پلیمرهای طبیعی از منابع طبیعی مشتق شده و شامل پروتئین، DNA، سلولز و نشاسته میباشد. این مواد دارای ساختار و خواص منحصر به فردی هستند که طی میلیونها سال تکامل یافته و در طیف وسیعی از کاربردها مانند غذا، دارو و منسوجات کاربرد پیدا کرده اند.
پلیمرهای مصنوعی از سنتز شیمیایی مونومرها تولید میشوند. این مواد را میتوان به گونهای طراحی کرد که طیف وسیعی از خواص مانند استحکام، انعطاف پذیری و دوام را نشان دهد.
پلیمریزاسیون فرآیند اتصال مونومرها به یکدیگر برای تشکیل یک پلیمر است. این فرآیند میتواند از طریق مکانیسمهای مختلفی مانند پلیمریزاسیون افزودنی، پلیمریزاسیون تراکمی و پلیمریزاسیون حلقهباز انجام شود.
پلیمرها میتوانند انواع مختلفی از ساختارها مانند خطی، منشعب و متقاطع داشته باشند. ساختار پلیمری نقش مهمی در تعیین خواص و رفتار آن دارد.
پلیمرها میتوانند طیف وسیعی از خواص مانند پایداری حرارتی، مقاومت شیمیایی، استحکام مکانیکی، انعطاف پذیری و زیست تخریب پذیری را از خود نشان دهند. خواص پلیمرها به ترکیب شیمیایی، وزن مولکولی و ساختار آنها بستگی دارد.
معمولا از پلیمر مصنوعی در طیف وسیعی از کاربردها مانند بسته بندی، ساخت و ساز، منسوجات، دستگاه های پزشکی و الکترونیک کاربرد دارند. خواص منحصر به فرد پلیمرها آنها را به مواد ضروری در جامعه مدرن تبدیل میکند و توسعه آنها همچنان باعث ایجاد نوآوری در صنایع مختلف میشود.
انواع مختلفی از پلیمرها وجود دارد که به طور کلی می توان آنها را به دستههای زیر طبقه بندی کرد:
پلیمرهایی که میتوان آنها را ذوب کرد و در صورت حرارت دادن مجددا قالب گیری کرد. برخی از نمونههای ترموپلاستیک عبارتند از پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی استایرن و پی وی سی. رایجترین نوع پلیمرها هستند و در کاربردهای مختلف کاربرد فراوانی دارند. آنها را میتوان با گرم کردن و سرد کردن به اشکال و اندازههای مختلف قالب گیری کرد و آنها را به مواد همه کاره تبدیل کرد. ترموپلاستیکها را میتوان بسته به ساختار مولکولی آنها به پلیمرهای آمورف و نیمه کریستالی تقسیم کرد.
پلیمرهایی هستند که در حین فرآوری تحت یک واکنش شیمیایی قرار میگیرند که منجر به تشکیل یک ساختار صلب و اتصال متقابل میشود که امکان ذوب مجدد وجود ندارد. نمونههایی از ترموست شامل رزینهای اپوکسی، فنولیک و ملامینه است. پلیمرهایی هستند که ساختاری متقاطع دارند و سفت و محکم هستند. آنها معمولاً در کاربردهایی که به مقاومت حرارتی و مقاومت شیمیایی بالا نیاز دارند مانند چسبها، پوششها و کامپوزیتها استفاده میشوند.
پلیمرهایی هستند که میتوانند کشیده شوند و پس از آزاد شدن به شکل اولیه خود برگردند. نمونههایی از الاستومرها عبارتند از لاستیک طبیعی، لاستیک مصنوعی و لاستیک سیلیکونی. پلیمرهایی هستند که ساختار مولکولی منحصربفردی دارند که به آنها اجازه کشش و بازگشت به شکل اولیه خود را میدهد. الاستومرها به طور گسترده در کاربردهایی مانند مهر و موم، واشر، لاستیک و کفش استفاده میشوند.
موادی هستند که از ترکیب دو یا چند نوع پلیمر یا یک پلیمر و ماده دیگری مانند الیاف، فلزات یا سرامیک تشکیل شدهاند. نمونههایی از مواد کامپوزیت شامل فایبرگلاس، کامپوزیتهای فیبر کربن و کامپوزیتهای فلزی مبتنی بر پلیمر است. اینها موادی هستند که از دو یا چند نوع مختلف مواد تشکیل شدهاند، معمولاً یک زمینه پلیمری و یک ماده تقویت کننده مانند الیاف یا ذرات، کامپوزیتها استحکام، سفتی و دوام بالایی دارند و برای طیف وسیعی از کاربردها از جمله تجهیزات هوافضا، خودرو و تجهیزات ورزشی مناسب هستند.
پلیمرهایی هستند که از منابع تجدیدپذیر به دست میآیند و میتوانند زیست تخریب پذیر یا کمپوست شوند. نمونههایی از بیوپلیمرها عبارتند از: پلی لاکتیک اسید (PLA)، پلی هیدروکسی آلکانوات ها (PHA) و سلولز. پلیمرهایی هستند که از منابع طبیعی به دست میآیند و زیست تخریب پذیر یا کمپوست پذیر هستند. پلیمرهای زیستی جایگزینی سازگار با محیط زیست برای پلیمرهای سنتی هستند و در کاربردهای مختلفی از جمله بسته بندی، منسوجات و تجهیزات پزشکی استفاده میشوند.
پلیمرهایی هستند که رسانایی الکتریکی از خود نشان میدهند و میتوانند در کاربردهای الکترونیکی و نوری استفاده شوند. نمونههایی از پلیمرهای رسانا عبارتند از: پلی پیرول، پلی آنیلین و پلی تیوفن. لیمرهایی هستند که رسانایی الکتریکی از خود نشان میدهند و میتوانند در کاربردهای الکترونیکی و نوری مانند سنسورها، نمایشگرها و باتریها استفاده شوند. پلیمرهای رسانا برای طیف وسیعی از کاربردها، از جمله وسایل الکترونیکی انعطاف پذیر و دستگاههای زیست پزشکی در حال توسعه هستند.
اینها پلیمرهایی هستند که آرایش منحصر به فردی از مولکولها دارند که خواص کریستالی مایع، مانند خواص نوری ناهمسانگرد و رفتار جریان را نشان میدهند. نمونههایی از پلیمرهای کریستالی مایع عبارتند از آرامیدها، پلی استرها و پلی آمیدها. اینها پلیمرهایی هستند که آرایش منحصر به فردی از مولکولها دارند که خواص کریستالی مایع، مانند خواص نوری ناهمسانگرد و رفتار جریان را نشان میدهند. پلیمرهای کریستالی مایع در کاربردهای مختلفی از جمله الیاف با کارایی بالا، دستگاههای الکترونیکی و پوششها استفاده میشوند.
از آنجایی که انواع مختلفی از پلیمرها وجود دارد که هر کدام دارای ویژگیهای منحصر به فرد خود هستند، تفاوت بین آنها میتواند به طور قابل توجهی زیاد باشد. در اینجا چند تفاوت کلی بین انواع پلیمرها وجود دارد:
ترموپلاستیکها را میتوان به طور مکرر ذوب کرد و در هنگام گرم شدن مجدد قالب گیری کرد، در حالی که گرما سخت (ترموستها) در طول پردازش تحت یک واکنش شیمیایی قرار میگیرند که منجر به تشکیل یک ساختار صلب و متقاطع میشود که نمیتواند دوباره ذوب شود.
الاستومرها پلیمرهایی هستند که میتوانند کشیده شوند و پس از رها شدن به شکل اولیه خود برگردند، در حالی که پلیمرهای صلب، مانند ترموست، ساختاری صلب و به هم پیوسته دارند و کشش ندارند.
پلیمرهای زیستی پلیمرهایی هستند که از منابع تجدیدپذیر به دست میآیند و می توانند زیست تخریب پذیر یا کمپوست شوند، در حالی که پلیمرهای مصنوعی معمولاً از مواد شیمیایی مبتنی بر نفت ساخته میشوند و زیست تخریب پذیر نیستند.
پلیمرهای رسانا رسانایی الکتریکی از خود نشان میدهند و میتوانند در کاربردهای الکترونیکی و نوری استفاده شوند، در حالی که پلیمرهای عایق معمولاً در کاربردهای عایق الکتریکی استفاده میشوند.
پلیمرهای کریستالی مایع دارای آرایش منحصر به فردی از مولکول ها هستند که خواص کریستالی مایع را نشان میدهند، مانند خواص نوری ناهمسانگرد و رفتار جریان، در حالی که پلیمرهای کریستالی غیر مایع این خواص را نشان نمیدهند.
کامپوزیتها موادی هستند که از ترکیب دو یا چند نوع ماده مانند الیاف، فلزات یا سرامیکها تشکیل شدهاند، در حالی که پلیمرهای غیر کامپوزیت صرفاً از پلیمرها ساخته میشوند. کامپوزیتها میتوانند ترکیبات منحصر به فردی از خواصی را ارائه دهند که در پلیمرهای سنتی یافت نمیشوند.
ترموپلاستیکها
رایجترین نوع پلیمرها هستند و شامل موادی مانند پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی استایرن و پی وی سی میباشند. آنها را میتوان به راحتی ذوب کرد و بدون از دست دادن خواص خود، شکل داد، که آنها را برای طیف گستردهای از کاربردها ایدهآل میکند.
ترموست
این پلیمرها در طول پردازش به صورت متقاطع به هم متصل میشوند که ساختار سه بعدی سفت و سختی را ایجاد میکند که پس از تشکیل نمیتواند ذوب یا تغییر شکل دهد. نمونههایی از ترموستها عبارتند از رزینهای اپوکسی، رزینهای فنولی و پلی یورتانها.
الاستومرها
این پلیمرها بافت لاستیکی دارند و میتوانند کشیده شوند و پس از آزاد شدن به شکل اولیه خود برگردند. آنها شامل موادی مانند لاستیک طبیعی، لاستیک سیلیکون و نئوپرن هستند.
بیوپلیمرها
پلیمرهایی هستند که از منابع تجدیدپذیر مانند الیاف گیاهی، نشاسته و پروتئین ها به دست میآیند. آنها میتوانند زیست تخریبپذیر یا کمپوست شوند، که آنها را جایگزین پایدارتری برای پلیمرهای مصنوعی سنتی میکند.
پلیمرهای رسانا
این پلیمرها خواص الکتریکی منحصر به فردی دارند و میتوانند در کاربردهای الکترونیکی و نوری مانند نمایشگرهای OLED و سلولهای خورشیدی آلی استفاده شوند. به عنوان مثال میتوان به پلی استیلن، پلی پیرول و پلی تیوفن اشاره کرد.
پلیمرهای کریستالی مایع
این پلیمرها دارای آرایش منحصر به فردی از مولکولها هستند که خواص کریستال مایع، مانند خواص نوری ناهمسانگرد و رفتار جریان را از خود نشان میدهند. آنها در کاربردهایی مانند نمایشگرهای کریستال مایع، فیبرهای نوری و حسگرها استفاده میشوند.
کامپوزیتها
موادی هستند که از ترکیب دو یا چند نوع ماده مانند الیاف، فلزات یا سرامیکها در یک زمینه پلیمری تعبیه شدهاند. کامپوزیتها میتوانند ترکیبات منحصر به فردی از خواص مانند استحکام، سفتی و چقرمگی بالا را ارائه دهند که در پلیمرهای سنتی یافت نمیشوند. نمونههایی از مواد کامپوزیتی شامل پلیمرهای تقویت شده با الیاف کربن و پلیمرهای تقویت شده با الیاف شیشه است.
به طور کلی، انواع پلیمرها را میتوان بر اساس ساختار، خواص و کاربرد آنها طبقهبندی کرد و هر کدام بسته به ویژگیهای خاص خود دارای مزایا و معایب منحصر به فردی هستند.
میدانید که پلیمرها مولکولهای بزرگی تشکیل شدهاند و واحدهای تکرار شونده آنها مونومر است. انواع مختلفی از پلیمرها با خواص و کاربردهای متفاوت وجود دارد، با این حال، برخی از تفاوتهای کلی بین پلیمرها میتواند شامل موارد زیر باشد:
ترکیب شیمیایی
پلیمرها را میتوان از مونومرهای مختلفی تشکیل داد که میتواند بر خواص شیمیایی آنها مانند واکنش پذیری، حلالیت و پایداری آنها تأثیر بگذارد.
وزن مولکولی
پلیمرها میتوانند وزنهای مولکولی متفاوتی داشته باشند که میتواند بر ویژگیهای فیزیکی آنها مانند ویسکوزیته، کشسانی و استحکام آنها تأثیر بگذارد.
ساختار
پلیمرها میتوانند ساختارهای مختلفی مانند خطی، منشعب یا متقاطع داشته باشند که میتواند بر خواص مکانیکی آنها مانند انعطافپذیری، سختی و چقرمگی آنها تأثیر بگذارد.
پردازش
پلیمرهای مختلف ممکن است به تکنیکهای پردازش متفاوتی مانند قالبگیری، اکستروژن یا ریخته گری نیاز داشته باشند که میتواند بر خواص نهایی آنها تأثیر بگذارد.
به طور کلی، تفاوت بین پلیمرها به عوامل مختلفی بستگی دارد و هر پلیمر مجموعهای از خواص و کاربردهای منحصر به فرد خود را دارد.
تفاوت شیمیایی و ساختاری پلیمرها تنها در برخی موارد جزئی متفاوت است که باعث میشود فرآوری نیز متفاوت باشد.
ترکیب شیمیایی
ترکیب شیمیایی یک پلیمر به مونومرهای خاصی اطلاق میشود که زنجیره پلیمری را تشکیل میدهند. به عنوان مثال، پلی اتیلن پلیمری است که از مونومرهای اتیلن ساخته شده است، در حالی که پلی پروپیلن پلیمری است که از مونومرهای پروپیلن ساخته شده است. خواص شیمیایی مونومرها میتواند بر خواص شیمیایی پلیمر مانند واکنش پذیری آن با سایر مواد تأثیر بگذارد.
وزن مولکولی
وزن مولکولی یک پلیمر به اندازه زنجیره پلیمری اشاره دارد که با تعداد واحدهای تکرار شونده (مونومر) در زنجیره تعیین میشود. پلیمرهای با وزن مولکولی بالاتر تمایل به نیروهای بین مولکولی قویتری دارند که میتواند منجر به نقاط ذوب و جوش بالاتر، استحکام کششی بیشتر و افزایش ویسکوزیته شود.
ساختار
ساختار یک پلیمر به آرایش زنجیرههای پلیمری در فضا اشاره دارد. پلیمرها میتوانند ساختارهای خطی، منشعب یا متقاطع داشته باشند که میتواند بر خواص فیزیکی آنها تأثیر بگذارد. پلیمرهای خطی معمولاً انعطافپذیرتر از پلیمرهای شاخهدار یا متقاطع هستند، در حالی که پلیمرهای دارای پیوند عرضی سفتتر و کمتر محلول هستند.
فرآوری
پلیمرهای مختلف ممکن است برای دستیابی به محصول نهایی مورد نظر به تکنیکهای پردازش متفاوتی نیاز داشته باشند. برای مثال، ترموپلاستیکها را میتوان در دمای بالا قالبگیری یا اکسترود کرد، در حالی که گرماسختها برای اتصال عرضی زنجیرههای پلیمری و سفتتر کردن آنها به فرآیند پخت نیاز دارند.
علاوه بر این عوامل، سایر خواص پلیمرها نیز می تواند متفاوت باشد، مانند هدایت الکتریکی، خواص نوری و زیست سازگاری آنها. به طور کلی، تفاوت بین پلیمرها به تعامل پیچیده ای از عوامل بستگی دارد و درک این تفاوت ها برای انتخاب پلیمر مناسب برای یک کاربرد خاص مهم است.